Ulrich Beck (1944) is een belangrijke Duitse socioloog die voornamelijk schrijft over modernisering, ecologische problemen, individualisering, globalisering en reflexiviteit. Zijn publicaties draaien allemaal om de vraag:
Hoe begrijp ik de huidige tijd?

Met name door zijn ideeën over de risicomaatschappij werd hij erg bekend. In deze theorie gaat het over de verschillen in risicoperceptie van samenlevingen.
Vanaf 1966 studeerde Beck sociologie, filosofie, psychologie en politicologie aan de Universiteit van München. Hij promoveerde in 1972 en sindsdien werkt hij voor deze universiteit. Momenteel is hij hoogleraar in de sociologie op zowel deze universiteit als de London School of Economics, waar hij veel met Giddens werkte. Daarnaast is hij directeur van het Sociologisch Instituut. Zijn werk is al vele malen bekroond met verschillende prijzen.

Ideeen van socioloog Beck

Als je op internet op zoek gaat naar de ideeën van Beck vind je onder andere een site met een aantal van zijn uitspraken. Sommige van deze quotes vond ik zo goed, dat ik ze graag wilde delen:

“Accordingly, globalization is not only something that will concern and threaten us in the future, but something that is taking place in the present and to which we must first open our eyes.”

“You could say that we are living in an internally globalized country.”

“And therefore we must seek dialogue in this networked world. We must ask which voice was actually attempting to make itself heard and saw no other possibility of gaining a hearing. To that extent, for a while this also represented a forced opening of a cosmopolitan view.”

Argumentatie in de tekst

Hoewel dit hoofdstuk ‘Cosmopolitan Society and its Enemies’ heet, begint Johannes Willms niet meteen over cosmopolitanization. Eerst vraagt hij Beck naar zijn ideeën over globalisering, en vanuit dat concept komt hij bij zijn theorie over cosmopolitanization.
Volgens Beck zijn er een aantal misverstanden als het gaat om globalisering.

Lokaliteit krijgt een nieuwe betekenis

Ten eerste betekent het niet altijd wat het moet betekenen. Het betekent juist vaak lokalisering. Lokaliteit krijgt een nieuwe betekenis en een nieuwe waarde die centraal staan in het hele proces. Globalisering is een interactie tussen globale en lokale veranderingen, en wordt daarom ook wel ‘glocalization’ genoemd.

Grenzen vervagen

Ten tweede betekent globalisering niet alleen dat grenzen vervagen. Er ontstaan ook nieuwe grenzen. De superrijken en de allerarmsten kunnen naast elkaar leven, slechts gescheiden door muren die hen moeten beschermen tegen de ander. Afrika en Europa worden op deze manieren ‘dis-placed’.
Beck wil ook de demonisering van globalisering ontkrachten: globalisering gebeurt niet gewoon vanzelf. Het is een proces dat veel moeite kost aan de kant van de globalizers, in de grote steden van de metropolen, waar 24/7 gewerkt wordt. Een voorbeeld hiervan zijn de financiële markten. Hier gaat de zon nooit onder. Ik denk dat Beck hierin deels gelijk heeft. Globalisering gebeurt inderdaad niet vanzelf, maar hij vergeet volgens mij één ding: het proces kost niet alleen moeite aan de kant van de globalizers, maar ook aan de kant van de ‘antiglobalizers’, de mensen die het proberen tegen te houden of te hervormen. Het verschil hierin is, dat veel van de globalizers in hun werk niet direct maar indirect de globalisering mede vorm geven, en ook niet continu bezig zijn met dit proces, terwijl de antiglobalizers wel heel direct iets proberen te veranderen aan de globalisering. Er is dus naar mijn mening een verschil in perspectief, en hier heeft Beck het niet over.

Even verderop ben ik het weer niet helemaal met Beck eens. Hij zegt hier: “Als de hele wereld onze achtergrond is, lijkt het altijd relatieve kleine wereldje waarin we leven provinciaal, en we voelen ons schuldig als we onszelf niet bewegen om meer te leren over wat er buiten onze grenzen gebeurt (…) Dus aan de ene kant is er geen weg terug naar de geïsoleerde, homogene gemeenschappen van het verleden, naar samenlevingen afgesloten van de buitenwereld. Maar aan de andere kant willen de meesten van ons dat ook niet. De meesten van ons willen juist meer openstaan.”

Eigen mening over Ulrich Beck

Ik ben het op een paar fronten niet met hem eens. Ten eerste vraag mij af wie de ‘ons’ is in het verhaal van Beck. Ikzelf voel me weliswaar wel bij deze ‘meesten van ons’ horen, maar ik denk dat heel veel mensen toch ook huiverig zijn voor alles in de wereld wat anders is dan wat zij gewend zijn en de laatste jaren steeds meer hun leefwereld ‘binnendringt’. Beck verkeert waarschijnlijk in de sociale lagen van de bevolking waar men meer openstaat voor andere culturen en ervaringen, maar we moeten wel in gedachten houden dat dit waarschijnlijk niet de meerderheid van de gehele bevolking is. Waarom worden anders de populistische partijnen, die niet bekend staan om hun liefde voor alles wat anders is, steeds groter (virtueel dan wel met echte zetels)? En waarom ontstaan er allerlei tegenbewegingen van globalisering, die juist lokaliteit weer willen waarderen en benadrukken? De kosmopolitische visie is misschien wel de juiste of meest ‘sophisticated’, maar we moeten niet vergeten dat heel veel mensen dat (nog) niet vinden. Zij vragen zich niet af: Wat ben ik eigenlijk? Ben ik een Nederlander? Een Europeaan? Een wereldburger? Zij voelen zich ‘gewoon’ een Nederlander en niets anders. Ik wil hiermee niet zeggen dat Beck ongelijk heeft, maar hij moet wel duidelijk maken op welke groepen binnen de samenleving hij zijn standpunt baseert.

Cosmopolitan society

Beck vervolgt zijn verhaal met zijn omschrijving van het concept cosmopolitan society en enkele onderzoeksvragen voor de sociologie.
Het concept van de cosmopolitan society staat voor een “existential experience in which all the prerequisites for leading our lives, from nutrition to production, along with their attendant fears and satisfactions, exist globally rather than nationally, whether in the shape of food chains, capital flows, economic or ecological catastrophes, or the Esperanto of pop music”.