Ulrich Beck stelt zichzelf vragen over sociologie. Een van de sleutelvragen voor de sociologie is volgens Beck hoe Transnationale ervaringsruimte interacteert met de nationale ervaringsruimte. In welke mate heffen zij elkaar op? In welke mate liggen ze bovenop elkaar? Ik vind de vragen die Beck hier stelt nogal abstract, en hij had ze wel mogen verduidelijken met wat voorbeelden. Het concept ervaringsruimte is na het lezen van mijn uittreksel hopelijk ook voor jou helemaal helder. Hieronder zal ik namelijk uitleggen wat Beck bedoelt.

Sociologie en globalisering

De sociologie faalt bij het begrijpen van globalisering, volgens Beck. Het wordt gezien als additief in plaats van substitutief, iets wat buiten de natiestaat gebeurt in plaats van iets dat substantiele verandering teweeg brengt van binnen uit. Als je zo denkt, is er eigenlijk niets echt veranderd. Dat klopt natuurlijk niet. Daarnaast wordt nog steeds de natiestaat als de container van de samenleving gezien. Ook in het boek van Held, wat Beck beschouwd als het beste boek over globalisering tot nu toe, gaat men nog teveel uit van een verhoogde onderlinge verbondenheid tussen natiestaten. Beck wil echter de natiestaat ter discussie stellen, en pleit voor een post-natiestaat ideologie. Zijn benadering in dit geheel is cosmopolitanization. Dit is niet hetzelfde als globalisering. Het is ook geen Amerikanisering. Cosmopolitanization staat voor de erkenning van pluraliteit, voor de erkenning van de ander, en is meer universeel dan multiculturalisme. Globalisme staat juist voor de ontkenning of vernietiging van deze pluraliteit. Binnen cosmopolitanization is diversiteit mogelijk, niet alleen van verschillende culturen, karakters en historische landschappen, maar ook diversiteit van cosmopolitanization zelf. We moeten de wortels onderzoeken van

• islamitsche cosmopolitanization,
• joodse cosmopolitanization,
• Chinese cosmopolitanization en
• Afrikaanse cosmopolitanization

Dat is volgens Beck de enige juiste basis om op voort te bouwen.

Frameworks ontwikkelen

Cosmopolitanization moet op verschillende manieren onderzocht worden. We moeten weten in welke mate en op welke manier nationale samenlevingen van binnenuit geglobaliseerd worden. Ook moeten we kijken in welke mate cosmopolitanization op zichzelf een cosmopolitanization voor zichzelf is geworden. In welke mate is het reflexief geworden, en een politieke kracht in de samenleving? Tenslotte is er de politieke vraag hoe deze tendens aangemoedigd kan worden. Als cosmopolitanization van binnenuit is onderzocht moeten we frameworks ontwikkelen die ons helpen te meten hoe significant het is, en een conceptuele terminologie die ons helpt om op een juiste manier te beschrijven hoe het wordt gereflecteerd in het gedrag en het zelfbewustzijn van mensen. Dit moet voor elk deel van de samenleving apart onderzocht worden, voor het economische, politieke, en militaire aspect.
Deze empirische taak begint met het stellen van basisvragen, zoals:

• hoeveel mensen met een buitenlander trouwen,
• met welke nationaliteiten men trouwt,
• hoeveel kinderen opgroeien in een tweetalige omgeving,
• hoeveel talen worden er gesproken in het land,
• etc.

Met de antwoorden op deze vragen kun je dan een vergelijking maken tussen landen. Hoe zit het met deze ‘cosmopolitanization in itself’ in andere staten?

Verliezers van globalisering

Vervolgens kun je diepere vragen stellen, zoals hoe hoog het aandeel is van de beroepsbevolking dat gezien kan worden als feitelijke of potentiële winners of verliezers van globalisering, hoe zij hun situatie zelf zien, of het waar is dat er veel professionele groepen in de middenklasse zijn wiens banen nog niet aantoonbaar zijn veranderd door globalisering omdat hun banen in nationale structuren vastzitten, hoe deze mensen hun toekomst zien, zijn ze bang dat er veranderingen komen die hun banen zullen ondermijnen, of kijken ze ernaar uit omdat ze denken dat globalisering hun economische vooruitzichten zal uitbreiden? En wat is de realiteit achter deze percepties?

Multicultureel leiderschap

Een ander soort vragen gaat over de mate waarin culturele programma’s en producten worden uitgewisseld. Daarnaast kun je ook nog kijken naar hoe multicultureel of etnisch homogeen het lidmaatschap en leiderschap van elke centrale institutie van de samenleving is geworden. Hiermee bedoelt Beck instituties als de politie, politieke partijen, scholen, universiteiten, rechtbanken en overheden. Zijn ze een goede afspiegeling van de maatschappij, of worden ze nog gedomineerd door één etnische nationaliteit?
We moeten echter wel voorzichtig zijn bij het interpreteren van de veranderingen die hebben plaatsgevonden. Ze gaan niet allemaal duidelijk en significant in de cosmopolitische richting. Hoe reageert de samenleving, in haar zelfbegrip, in haar publieke debatten, en in haar instituties?
Pas als we alle variabelen en de context van de onderzochte fenomenen goed hebben bestudeerd en geïnterpreteerd kunnen we vragen of een nationaal referentiekader en een nationale ervaringsruimte worden vervangen door cosmopolitische, of dat de twee zullen doorgaan gecombineerd te worden in een tegenstrijdige realiteit. Of dat de een de ander zal zien als de vijand, met explosieve resultaten.

Cosmopolitanization als hype

Als je Beck vraagt of cosmopolitanization niet gewoon een rage is van de intellectuele klasse, weet Beck hier goede tegenargumenten voor te geven. De problemen waar de tweede moderniteit ons voor stelt zijn geen intellectuele spelletjes, ze zijn werkelijkheid en ze zullen opgelost moeten worden. Volgens Beck is het intellectuele onderdeel hierin dat we de natiestaat niet meer als centraal begrip moeten stellen. Hij voorspelt dat er een intellectuele beweging zal komen die post-nationale concepten zal ontwikkelen in nieuwe sociologische en politieke termen.
Beck wil duidelijk maken dat zijn concept van cosmopolitanisering ook gaat om ‘internalized globalization’.